Luật Khiếu Nại – Cập Nhật Các Điểm Mới, Văn Bản Thi Hành

Luật Khiếu nại đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khi xảy ra tranh chấp hành chính. Cùng với Luật Tố cáo, đây là hai công cụ pháp lý quan trọng giúp công dân phản ánh sai phạm và yêu cầu xem xét lại quyết định, hành vi của cơ quan nhà nước. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ các điểm mới, quy trình giải quyết khiếu nại tố cáo và hệ thống văn bản pháp luật có liên quan.

Thông tin chung về Luật Khiếu nại hiện hành

Luật Khiếu nại số 02/2011/QH13 được Quốc hội thông qua vào ngày 11 tháng 11 năm 2011 và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/07/2012. Tính đến thời điểm hiện tại, đây vẫn là văn bản luật hiện hành và điều chỉnh toàn diện hoạt động khiếu nại trong quản lý hành chính nhà nước tại Việt Nam.

Luật bao gồm 70 điều, quy định chi tiết về quyền khiếu nại của công dân; trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính và hành vi hành chính của cơ quan nhà nước; xử lý khiếu nại đối với quyết định kỷ luật cán bộ, công chức; hoạt động tiếp công dân, cũng như công tác giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm trong quá trình giải quyết khiếu nại.

Bên cạnh Luật Khiếu nại, một số văn bản hướng dẫn thi hành quan trọng bao gồm:

• Nghị định số 124/2020/NĐ-CP: Quy định chi tiết một số điều của Luật Khiếu nại;
• Thông tư số 01/2020/TT-TANDTC: Ban hành bởi Tòa án nhân dân tối cao, hướng dẫn việc tiếp nhận và xử lý khiếu nại, tố cáo trong hệ thống tòa án.

Danh sách các hành vi nghiêm cấm theo Luật Khiếu nại

Theo Điều 6 của Luật Khiếu nại 2011, nhằm bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong quá trình giải quyết khiếu nại, pháp luật nghiêm cấm các hành vi sau:

• Ngăn cản hoặc gây khó khăn cho công dân thực hiện quyền khiếu nại; có hành vi đe dọa, trù dập hoặc trả thù người khiếu nại.
• Thiếu trách nhiệm hoặc không thực hiện trách nhiệm trong việc tiếp nhận, xử lý và giải quyết khiếu nại; cố tình bóp méo, làm sai lệch hồ sơ, tài liệu liên quan; hoặc đưa ra quyết định giải quyết trái với quy định pháp luật.
• Không ban hành quyết định bằng văn bản khi giải quyết khiếu nại, vi phạm hình thức pháp lý bắt buộc.
• Che giấu sai phạm hoặc can thiệp trái pháp luật vào hoạt động giải quyết khiếu nại của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
• Cố tình đưa ra nội dung khiếu nại sai sự thật, gây ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động của cơ quan nhà nước.
• Kích động, lôi kéo, dụ dỗ người khác tụ tập khiếu nại đông người, gây mất trật tự công cộng hoặc ảnh hưởng đến an ninh – xã hội.
• Lợi dụng việc khiếu nại để tuyên truyền chống phá Nhà nước, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người thi hành công vụ hoặc người có trách nhiệm giải quyết khiếu nại.
• Vi phạm quy định về tiếp công dân, hoặc không tuân thủ quy trình tiếp nhận – xử lý khiếu nại theo luật định.
• Thực hiện bất kỳ hành vi trái pháp luật nào khác liên quan đến quyền và nghĩa vụ trong quá trình khiếu nại, giải quyết khiếu nại.

Người khiếu nại được pháp luật trao quyền và nghĩa vụ gì?

Theo Điều 12 của Luật Khiếu nại năm 2011, người khiếu nại được pháp luật bảo đảm một loạt quyền lợi hợp pháp của mình, đồng thời cũng phải tuân thủ các nghĩa vụ nhất định để quá trình giải quyết khiếu nại diễn ra đúng quy định.

Quyền của người khiếu nại

Người khiếu nại có quyền chủ động và tích cực tham gia vào toàn bộ quá trình giải quyết khiếu nại, bao gồm:

• Tự mình thực hiện khiếu nại hoặc ủy quyền cho người đại diện hợp pháp thực hiện nếu thuộc trường hợp đặc biệt như: chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự, đau ốm, cao tuổi hoặc gặp trở ngại khách quan.
• Được nhờ luật sư hoặc trợ giúp viên pháp lý (nếu thuộc diện được trợ giúp pháp lý) tư vấn và thực hiện quyền khiếu nại nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân.
• Tham gia đối thoại với cơ quan có thẩm quyền hoặc ủy quyền cho người đại diện hợp pháp tham gia đối thoại.
• Tiếp cận thông tin, tài liệu, chứng cứ liên quan đến nội dung khiếu nại (trừ các tài liệu được xác định là bí mật nhà nước).
• Yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu liên quan từ cá nhân, cơ quan, tổ chức đang quản lý để phục vụ việc giải quyết khiếu nại trong thời hạn luật định.
• Kiến nghị áp dụng biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn thiệt hại phát sinh từ việc thực thi quyết định hành chính đang bị khiếu nại.
• Trình bày chứng cứ và ý kiến liên quan đến nội dung khiếu nại để bảo vệ quan điểm của mình.
• Nhận các văn bản pháp lý liên quan, như thông báo thụ lý, quyết định giải quyết khiếu nại.
• Yêu cầu khôi phục quyền lợi hợp pháp, được bồi thường thiệt hại nếu có căn cứ xác định quyền bị xâm phạm trái pháp luật.
• Tiếp tục khiếu nại lần hai hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án nếu không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu.
• Chủ động rút khiếu nại nếu không còn nhu cầu theo đuổi vụ việc.

Nghĩa vụ của người khiếu nại

Song song với các quyền, người khiếu nại cũng phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ để bảo đảm việc xử lý khiếu nại được thực hiện đúng pháp luật:

• Gửi đơn đến đúng cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại theo trình tự, thủ tục quy định.
• Trình bày sự việc một cách trung thực, đưa ra chứng cứ rõ ràng, chính xác và chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung khiếu nại và tài liệu cung cấp.
• Tuân thủ các quyết định hành chính đang có hiệu lực, trong thời gian khiếu nại trừ trường hợp đã được tạm đình chỉ thi hành theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
• Chấp hành nghiêm túc quyết định giải quyết khiếu nại khi quyết định này đã có hiệu lực pháp luật.

Các trường hợp khiếu nại không được thụ lý giải quyết

Theo quy định tại Điều 11 của Luật giải quyết Khiếu nại tố cáo năm 2011, có một số trường hợp khiếu nại sẽ không được cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết, cụ thể bao gồm:

Các quyết định, hành vi mang tính nội bộ hành chính

Theo quy định hiện hành, một số loại quyết định và hành vi hành chính không thuộc phạm vi khiếu nại, do không ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Cụ thể gồm:

• Những quyết định hoặc hành vi chỉ có tính chất chỉ đạo, điều hành nội bộ trong cơ quan hành chính nhà nước, hoặc giữa cơ quan cấp trên với cấp dưới để thực hiện chức năng, nhiệm vụ, không ảnh hưởng trực tiếp đến công dân.
• Các văn bản hành chính có nội dung quy phạm pháp luật được ban hành đúng thẩm quyền theo trình tự lập pháp.
• Quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định.

Không có liên quan về quyền, lợi ích hợp pháp

Nội dung khiếu nại không liên quan trực tiếp đến quyền hoặc lợi ích hợp pháp của người khiếu nại, do đó không đủ điều kiện xem xét.

Người khiếu nại không đủ tư cách hợp pháp

Người gửi đơn khiếu nại không có đầy đủ năng lực hành vi dân sự mà không có người đại diện hợp pháp thực hiện thay. Bên cạnh đó, trường hợp người đại diện không hợp pháp đứng ra thực hiện khiếu nại cũng không được chấp thuận.

Khiếu nại không đáp ứng yêu cầu về hình thức và thủ tục

Một khiếu nại có thể bị từ chối tiếp nhận nếu không đáp ứng đầy đủ các điều kiện về hình thức và thủ tục theo quy định pháp luật. Một số lỗi phổ biến có thể kể đến như:

• Đơn khiếu nại không có chữ ký hoặc điểm chỉ của người khiếu nại, khiến đơn không có giá trị pháp lý, không xác định được rõ chủ thể chịu trách nhiệm.
• Khiếu nại được gửi vượt quá thời hiệu hoặc thời hạn quy định. Thời hiệu khiếu nại thường là 90 ngày kể từ ngày người khiếu nại nhận được hoặc biết được quyết định, hành vi hành chính bị khiếu nại. Nếu vượt quá thời gian này mà không có lý do chính đáng (như ốm đau, thiên tai, sự kiện bất khả kháng,…), đơn khiếu nại có thể bị xem là không hợp lệ.

Vụ việc đã được giải quyết hoặc đình chỉ

Khiếu nại đối với vụ việc đã được giải quyết lần hai và có quyết định giải quyết cuối cùng. Trường hợp người khiếu nại không tiếp tục khiếu nại trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận được thông báo đình chỉ giải quyết.

Vụ việc thuộc thẩm quyền Tòa án

Khiếu nại đối với vụ việc đã được Tòa án thụ lý hoặc đã có bản án, quyết định hợp pháp của Tòa án, trừ những bản án có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính.

Việc hiểu đúng Luật Khiếu nại và quy trình giải quyết tố cáo là cách bạn tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp và tránh được những sai sót trong thủ tục hành chính. Tuy nhiên, với tính chất pháp lý phức tạp và nhiều quy định chi tiết, không ít người gặp lúng túng khi thực hiện khiếu nại, tố cáo trên thực tế. Nếu bạn đang gặp trở ngại, có thể liên hệ ngay Luật Đại Bàng để được tư vấn pháp luật. Chúng tôi cung cấp đa dạng dịch vụ pháp lý với quy trình làm việc chuyên nghiệp đảm bảo quyền lợi mọi khách hàng.