Hành vi vi phạm pháp luật được hiểu là một hiện tượng lệch chuẩn xã hội, gây ra hoặc đe dọa gây ra các hậu quả xấu cho xã hội. Trong bài viết sau đây, chúng ta sẽ cùng Luật Đại Bàng tìm hiểu rõ hơn về vi phạm pháp luật là gì và những dấu hiệu để nhận biết hành vi này một cách chi tiết nhất.
Tìm hiểu về khái niệm của hành vi vi phạm pháp luật
Vi phạm pháp luật là hiện tượng lệch chuẩn xã hội, có thể gây ra hoặc đe dọa gây ra các hậu quả xấu cho xã hội. Việc nhận thức đúng đắn và đầy đủ về vi phạm pháp luật sẽ có ý nghĩa rất quan trọng, nó giúp việc nhận diện hiện tượng xã hội này và phân biệt chúng với những hiện tượng xã hội lệch chuẩn khác, để từ đó có những biện pháp ngăn ngừa, giảm thiểu hiện tượng này trong đời sống hiệu quả.
Vi phạm pháp luật là một hành vi trái pháp luật, có lỗi và do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý gây ra, xâm hại đến những quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.
Những dấu hiệu để nhận biết hành vi vi phạm pháp luật
Vi phạm pháp luật là hành vi thực tế từ con người
Hành vi là xử sự của một cá nhân trong một điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, được biểu hiện thông lời nói, thao tác, cử chỉ nhất định hay sự thiếu vắng các thao tác, cử chỉ và lời nói nào đó.
Pháp luật được xây dựng để điều chỉnh hành vi con người, nhằm xác lập và duy trì trật tự xã hội. Thông qua pháp luật, nhà nước và xã hội chính thức sẽ thể hiện quan điểm của mình trong việc khuyến khích hoặc ngăn cấm các hành vi cụ thể. Chính vì vậy, phải có hành vi thực tế của chủ thể thì mới có cơ sở để xác định được có vi phạm pháp luật hay không. Vi phạm pháp luật không phải là suy nghĩ, ước mơ hay giấc mơ của con người,… nó là kết quả của ý thức của con người, được thể hiện ra ngoài thế giới khách quan với các hành vi thực tế cụ thể.
Vi phạm pháp luật là một hành vi trái với pháp luật
Những hành vi ngược lại với cách xử sự được đưa ra trong quy phạm pháp luật sẽ bị coi là hành vi trái pháp luật. Nó có thể là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm, vượt qua sự cho phép của pháp luật, không thực hiện sự bắt buộc của pháp luật hoặc không đúng cách thức mà pháp luật đã yêu cầu. Những quy định của pháp luật chính là cơ sở pháp lý để xác định tính trái pháp luật trong một hành vi cụ thể nào đó.
Các hành vi bị coi trái đạo đức xã hội, trái quy định của những tổ chức trong xã hội, trái phong tục tập quán nhưng không trái pháp luật thì sẽ không phải là vi phạm pháp luật.
Vi phạm pháp luật do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý gây ra
Một người được coi là có đầy đủ năng lực trách nhiệm pháp lý khi đạt đến độ tuổi do pháp luật quy định và có khả năng nhận thức, điều khiển hành vi của mình. Đối với mỗi lĩnh vực khác nhau, pháp luật sẽ quy định về độ tuổi phải chịu trách nhiệm pháp lý khác nhau. Thông thường thì khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của con người sẽ phát triển dần cùng với sự trưởng thành về tuổi tác. Do đó, pháp luật sẽ lấy dấu hiệu về độ tuổi để phản ánh khả năng nhận thức cũng như điều khiển hành vi của chủ thể.
Ngoài ra, quy định độ tuổi trách nhiệm pháp lý sẽ phản ánh chính sách pháp luật của một nhà nước cụ thể. Vì sự chênh lệch không lớn về độ tuổi không thể phản ánh rõ nét sự khác biệt trong khả năng nhận thức cũng như điều khiển hành vi của con người. Mỗi nhà nước khác nhau sẽ có sự quy định về độ tuổi phải chịu trách nhiệm pháp lý khác nhau, điều đó sẽ thể hiện mức độ nhân đạo trong pháp luật của nhà nước.
Thực tế, có rất nhiều trường hợp tuy đã đạt đến độ tuổi luật định nhưng vì lý do khác nhau sẽ dẫn đến bị mất khả năng nhận thức hay khả năng điều khiển hành vi, nên sẽ được coi là không có năng lực trách nhiệm pháp lý.
Vi phạm pháp luật luôn có lỗi của các chủ thể
Theo khoa học pháp lý, lỗi chính là trạng thái tâm lý phản ánh thái độ tiêu cực của con người đối với hành vi trái pháp luật của chính họ và hậu quả từ hành vi đó. Do đó, lỗi trong khoa học pháp lý không phải là bản thân hành vi mà đây chính là thái độ của chủ thể đối với hành vi của mình và hậu quả từ hành vi ấy gây ra. Lỗi trong khoa học pháp lý sẽ chỉ được đặt ra khi chủ thể có hành vi vi phạm pháp luật.
Một người bị xem là có lỗi khi thực hiện hành vi trái pháp luật, kết quả của việc đó sự tự lựa chọn, quyết định và thực hiện của tính chủ thể khi họ có đủ điều kiện để lựa chọn, đưa ra quyết định định và thực hiện một xử sự khác phù hợp với những quy định pháp luật. Như vậy, không phải tất cả trường hợp chủ thể thể có hành vi trái pháp luật đều sẽ bị xem là có lỗi. Một hành vi trái pháp luật nhưng lại xảy ra trong trường hợp chủ thể đó không còn sự lựa chọn nào khác hoặc với trường hợp chủ thể bị mất tự do ý chí của mình thì chủ thể đó sẽ không bị coi là có lỗi, nên hành vi đó không bị xem là vi phạm pháp luật.
Nguyên tắc cấu thành hành vi vi phạm pháp luật
Theo mặt khách quan
Mặt khách quan của hành vi trái pháp luật chính là những biểu hiện ra bên ngoài thế giới khách quan, gồm những hành vi trái pháp luật, hậu quả của hành vi đó và các yếu tố như thời gian, địa điểm, cách thức thực hiện, thủ đoạn, công cụ và phương tiện vi phạm pháp luật:
- Hành vi trái pháp luật có thể thực hiện dưới dạng các hành động như đâm, chém người hoặc trộm cắp tài sản,….
- Hậu quả của hành vi trái pháp luật được biểu hiện thông qua sự biến đổi tình trạng bình thường của những quan hệ xã hội bị xâm hại. Hậu quả từ vi phạm pháp luật có thể là các thiệt hại cụ thể, định lượng được như thiệt hại về tài sản, vật chất,…. hoặc trừu tượng như tinh thần của con người,… Hậu quả của vi phạm pháp luật là cơ sở quan trọng để đánh giá mức độ nguy hiểm đối với xã hội của vi phạm pháp luật.
- Thời gian xảy ra vi phạm pháp luật chính là thời điểm hoặc khoảng thời gian vi phạm được thực hiện. Công cụ, phương tiện vi phạm sẽ được hiểu là cái mà chủ thể sử dụng được thực hiện hành vi vi phạm của mình.
Theo mặt chủ quan
Mặt chủ quan của hành vi trái pháp luật là diễn biến tâm lí của chủ thể khi vi phạm pháp luật bao gồm lỗi, động cơ và mục đích:
- Lỗi sẽ phản ánh thái độ tâm lý bên trong của chủ thể với hành vi vi phạm và hậu quả do hành vi đó gay ra. Có 02 loại lỗi cơ bản là cố ý và vô ý, lỗi cố ý sẽ gồm cố ý trực tiếp và cố ý gián tiếp; lỗi vô ý sẽ gồm vô ý do quá tự tin và vô ý do cẩu thả.
- Động cơ vi phạm chính là động lực bên trong thúc đẩy chủ thể thực hiện hành vi trái pháp luật của mình.
- Mục đích vi phạm pháp luật chính là kết quả trong ý thức mà chủ thể vi phạm đặt ra và mong muốn đạt được khi thực hiện hành vi đó.
Theo chủ thể
Chủ thể của vi phạm pháp luật là các cá nhân, tổ chức có năng lực trách nhiệm pháp lí đã có hành vi trái với pháp luật.
Theo khách thể
Khách thể của vi phạm pháp luật chính là các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ nhưng đã bị hành vi trái pháp luật xâm hại đến.
Phân loại hành vi vi phạm pháp luật chi tiết
Hành vi vi phạm pháp luật sẽ được chia làm 04 loại bao gồm:
- Vi phạm pháp luật hình sự: Theo quy định Bộ luật Hình sự Việt Nam, tội phạm là các hành vi gây nguy hiểm cho xã hội được thực hiện bởi người có năng lực trách nhiệm hình sự. Hành vi này có thể cố ý hoặc vô ý nhưng đều xâm phạm lợi ích quan trọng như chủ quyền, an ninh quốc gia, trật tự xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân hoặc tổ chức cùng các lĩnh vực khác thuộc trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa.
- Vi phạm hành chính: Là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm những quy định pháp luật về quản lý nhà nước. Những hành vi này không đến mức cấu thành tội phạm nhưng phải chịu xử lý hành chính theo quy định của pháp luật. Các vi phạm này thường liên quan đến an ninh, trật tự hoặc an toàn xã hội.
- Vi phạm dân sự là hành vi trái pháp luật, có lỗi của chủ thể có năng lực trách nhiệm dân sự xâm hại đến những quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân phi tài sản.
- Vi phạm kỷ luật là hành vi có lỗi của chủ thể trái các quy chế, quy tắc xác lập trật tự tại nội bộ cơ quan, tổ chức, không thực hiện đúng kỷ luật lao động, học tập, công tác hay phục vụ được đề ra.
- Vi phạm Hiến pháp là hành vi vi phạm của chủ thể có năng lực trách nhiệm hiến pháp trái với những quy định của Hiến pháp đặt ra.
Lời kết
Bài viết trên đã cung cấp đến bạn những thông tin về cách nhận biết và phân loại hành vi vi phạm pháp luật. Nếu có bất cứ câu hỏi nào liên quan đến pháp luật cần được giải đáp, hãy liên hệ đến website Luatdaibang.net của chúng tôi để được đội ngũ luật sư và chuyên viên tư vấn Pháp Luật và hỗ trợ kịp thời.
Hoàng Văn Minh nổi tiếng với phong cách làm việc chuyên nghiệp, tận tâm, và luôn đặt lợi ích của khách hàng lên hàng đầu. Với phương châm “Công lý và sự minh bạch” ông Minh không chỉ là một luật sư giỏi mà còn là một người bạn đồng hành đáng tin cậy trong hành trình bảo vệ quyền lợi pháp lý của mỗi người. Trang web Luật Đại Bàng do ông điều hành đã trở thành một địa chỉ tin cậy cho nhiều người tìm kiếm sự trợ giúp và tư vấn pháp lý. Hoàng Văn Minh cam kết tiếp tục đồng hành và hỗ trợ cộng đồng bằng kiến thức và sự hiểu biết của mình, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và văn minh hơn.
Thông tin liên hệ:
- Website: https://luatdaibang.net
- Email: ceohoangvanminh@gmail.com
- Địa chỉ: 292 Đ. Nguyễn Xí, Phường 13, Bình Thạnh, Hồ Chí Minh, Việt Nam