Luật Đầu Tư Theo Phương Thức Đối Tác Công Tư (PPP) Chi Tiết

Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) được xem là một trong những giải pháp quan trọng nhằm huy động nguồn lực ngoài ngân sách để phát triển cơ sở hạ tầng, dịch vụ công. Với sự ra đời của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư năm 2020 (Luật PPP), hệ thống pháp luật Việt Nam đã có khuôn khổ pháp lý chuyên biệt, minh bạch hơn cho loại hình đầu tư này. Bài viết dưới đây của Luật Đại Bàng sẽ phân tích tổng quan, chi tiết các điều khoản quan trọng và ý nghĩa của Luật PPP trong thực tiễn.

Tổng quan về Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư

Cơ sở ban hành

Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư số 64/2020/QH14, được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2020, có hiệu lực từ ngày 01/01/2021.

Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một đạo luật riêng điều chỉnh hình thức PPP, thay thế việc áp dụng rải rác các nghị định trước đây như Nghị định 15/2015/NĐ-CP, Nghị định 63/2018/NĐ-CP.

Phạm vi điều chỉnh

Luật PPP quy định về:

• Lĩnh vực, quy mô, điều kiện thực hiện dự án PPP.
• Trình tự, thủ tục đầu tư.
• Cơ chế chia sẻ rủi ro, quyền và nghĩa vụ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư.
• Quản lý nhà nước đối với hoạt động PPP.

Các lĩnh vực áp dụng

Theo Điều 4 Luật PPP, các dự án PPP được thực hiện trong 5 lĩnh vực chính:

1. Giao thông vận tải.
2. Lưới điện, nhà máy điện (trừ thủy điện nhỏ, năng lượng tái tạo không nối lưới).
3. Thủy lợi, cung cấp nước sạch, thoát nước, xử lý nước thải, rác thải.
4. Y tế, giáo dục – đào tạo.
5. Hạ tầng công nghệ thông tin.

Chi tiết các điều khoản quan trọng trong Luật PPP

Quy mô dự án PPP

Theo Điều 5 Luật PPP, dự án PPP phải đáp ứng ngưỡng vốn tối thiểu:

• 200 tỷ đồng đối với lĩnh vực giao thông, điện, thủy lợi, CNTT.
• 100 tỷ đồng đối với lĩnh vực y tế, giáo dục – đào tạo.

Điều này nhằm đảm bảo PPP chỉ áp dụng cho các dự án lớn, có tính lan tỏa cao.

Hình thức hợp đồng PPP

Theo Điều 45 Luật PPP, các loại hợp đồng bao gồm:

• BOT (Xây dựng – Kinh doanh – Chuyển giao).
• BTO (Xây dựng – Chuyển giao – Kinh doanh).
• BOO (Xây dựng – Sở hữu – Kinh doanh).
• O&M (Kinh doanh – Quản lý).
• BLT (Xây dựng – Thuê dịch vụ – Chuyển giao).
• BTL (Xây dựng – Chuyển giao – Thuê dịch vụ).
• Hợp đồng hỗn hợp hoặc các hình thức khác do Chính phủ quy định.

Trình tự, thủ tục đầu tư PPP

Luật PPP quy định cụ thể 5 bước chính:

1. Đề xuất và phê duyệt chủ trương đầu tư (Điều 17 – 19).
2. Chuẩn bị đầu tư: lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi (Điều 20 – 27).
3. Lựa chọn nhà đầu tư: đấu thầu rộng rãi, minh bạch (Điều 28 – 36).
4. Ký kết, thực hiện hợp đồng PPP (Điều 47 – 58).
5. Quản lý, giám sát và kết thúc dự án (Điều 59 – 68).

Cơ chế chia sẻ rủi ro doanh thu hiện hành

Theo Điều 82 Luật PPP:

• Nếu doanh thu thực tế thấp hơn 75% so với doanh thu cam kết trong hợp đồng, Nhà nước chia sẻ 50% phần chênh lệch.
• Nếu doanh thu thực tế cao hơn 125%, nhà đầu tư phải chia sẻ 50% phần tăng thêm cho Nhà nước.

Đây là điểm mới quan trọng nhằm hạn chế rủi ro và tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Hỗ trợ của Nhà nước đối với dự án PPP hiện hành

• Nhà nước hỗ trợ giải phóng mặt bằng (Điều 70).
• Có thể tham gia góp vốn Nhà nước vào dự án PPP nhưng không vượt quá 50% tổng mức đầu tư (Điều 69).
• Cơ chế ưu đãi thuế, phí, tín dụng (Điều 80).

Quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư theo quy định

Theo Điều 47 – 52 Luật PPP:

• Nhà đầu tư có quyền kinh doanh công trình trong thời hạn hợp đồng, được hưởng doanh thu theo cơ chế đã thỏa thuận.
• Nghĩa vụ đảm bảo vốn, bảo đảm chất lượng công trình, cung cấp dịch vụ công theo tiêu chuẩn.
• Chịu trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm cam kết hoặc gây thiệt hại cho Nhà nước và người sử dụng.

Ý nghĩa của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư

Trước đây, PPP chủ yếu điều chỉnh bởi nghị định, gây thiếu ổn định và không đủ sức hút với nhà đầu tư nước ngoài. Luật PPP 2020 đã nâng tầm thành đạo luật chuyên biệt, minh bạch hơn, tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Ngân sách nhà nước hạn chế, trong khi nhu cầu phát triển hạ tầng ngày càng cao. Luật PPP cho phép kết hợp vốn nhà nước – vốn tư nhân – vốn quốc tế, tạo nguồn lực tài chính bền vững.

Cơ chế chia sẻ rủi ro doanh thu (Điều 82) giúp hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và nhà đầu tư, tránh tình trạng dự án PPP bị bỏ dở hoặc lỗ kéo dài. PPP khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân trong cung cấp dịch vụ công (y tế, giáo dục, giao thông). Điều này góp phần cải thiện chất lượng, giảm áp lực ngân sách, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh.

Luật PPP phù hợp với thông lệ quốc tế, giúp Việt Nam thu hút dòng vốn FDI, ODA và các định chế tài chính lớn như WB, ADB trong các dự án hạ tầng.

Hạn chế và thách thức

Mặc dù có nhiều điểm mới tích cực, Luật PPP vẫn tồn tại một số hạn chế:

• Quy mô vốn tối thiểu khá cao, khiến nhiều địa phương khó kêu gọi đầu tư.
• Cơ chế bảo lãnh Chính phủ chưa rõ ràng, đặc biệt về tỷ giá, lãi suất vay ngoại tệ.
• Thực tiễn triển khai PPP vẫn gặp khó khăn do thủ tục kéo dài, phân cấp quản lý chưa đồng bộ.

Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư 2020 là bước tiến quan trọng trong cải cách pháp luật đầu tư tại Việt Nam. Với các quy định cụ thể về quy mô, lĩnh vực, thủ tục, quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư, cùng cơ chế chia sẻ rủi ro minh bạch, Luật PPP mở ra cơ hội lớn để phát triển hạ tầng, dịch vụ công theo hướng hiện đại, bền vững.

Nếu bạn là doanh nghiệp, tổ chức có ý định tham gia dự án PPP, hãy tham khảo ý kiến tư vấn pháp lý Luật Đầu tư từ Luật Đại Bàng để đảm bảo quyền lợi và tuân thủ pháp luật.