Rất nhiều người vẫn còn lúng túng khi hiểu nhưng vẫn chưa giải thích được trọn vẹn khái niệm khởi tố là gì? Cũng như chưa nắm rõ được thông tin cần những điều kiện như thế nào để có thể khởi tố để xét xử một vụ án liên quan đến hình sự. Nắm bắt được nhu cầu đó, Luật Đại Bàng sẽ giúp bạn trả lời các câu hỏi liên quan đến khởi tố trong bài viết này.
Khởi tố là gì?
Khởi tố là gì? Hiện nay pháp luật nước ta không đưa ra định nghĩa cụ thể về khái niệm khởi tố hình sự. Tuy nhiên, dựa trên các quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, có thể hiểu khởi tố hình sự như sau:
Khởi tố hình sự là bước khởi đầu trong quá trình tố tụng hình sự. Trong giai đoạn này, các cơ quan có thẩm quyền (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Hội đồng xét xử, Các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt đông điều tra), tiến hành điều tra và xác minh để xác định xem có tồn tại dấu hiệu của tội phạm hay không. Nếu có căn cứ nhận định rằng có dấu hiệu tội phạm, cơ quan này sẽ ban hành Quyết định khởi tố vụ án hình sự. Ngược lại, nếu không phát hiện dấu hiệu tội phạm, vụ án sẽ không được khởi tố.
Có những điều kiện nào để khởi tố vụ án
Dựa vào các căn cứ có dấu hiệu tội phạm, được trích theo Điều 143 của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, căn cứ để khởi tố vụ án hình sự được quy định như sau:
Điều 143. Căn cứ khởi tố các vụ án hình sự
Chỉ khi xác định được dấu hiệu phạm tội thì mới được khởi tố vụ án. Việc xác định dấu hiệu phạm tội dựa trên các căn cứ cụ thể dưới đây:
- Tố giác từ cá nhân;
- Thông tin được báo từ cơ quan, tổ chức, hoặc cá nhân;
- Thông tin từ các kênh truyền thông đại chúng;
- Đề nghị iến nghị khởi tố từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
- Cơ quan có thẩm quyền trực tiếp phát hiện dấu hiệu phạm tội, hoặc trường hợp người phạm tội tự nguyện khai báo;
Như vậy, việc khởi tố vụ án hình sự chỉ được thực hiện khi có căn cứ cho thấy có dấu hiệu của tội phạm, với các nguồn thông tin cụ thể như đã nêu trên.
Tại sao cần phải khởi tố
Thông qua khái niệm khởi tố là gì? cũng góp phần khẳng định rằng việc khởi tố vụ án giữ vai trò quan trọng trong toàn bộ quy trình tố tụng hình sự.
- Thứ nhất, đây là phản ứng kịp thời của Nhà nước trước các hành vi phạm tội, nhằm phát hiện, điều tra và xử lý các vụ việc một cách có cơ sở pháp lý và đúng quy định. Đồng thời, khởi tố vụ án là công cụ chủ yếu để thực thi nguyên tắc mọi hành vi phạm tội đều phải chịu trách nhiệm pháp lý, qua đó hạn chế việc bỏ lọt tội phạm trong quá trình thực thi pháp luật.
- Thứ hai, khởi tố vụ án giúp ngăn chặn xu hướng ra quyết định thiếu cân nhắc, vội vàng, từ đó giảm thiểu các hậu quả tiêu cực trong các giai đoạn tố tụng tiếp theo. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự công bằng và cẩn trọng trong hoạt động tư pháp.
- Thứ ba, khởi tố vụ án là một giai đoạn nền tảng của tố tụng hình sự, góp phần củng cố tính pháp chế và bảo vệ quyền tự do của công dân trước khi áp dụng các biện pháp điều tra và truy tố. Bên cạnh đó, nó cũng là một phần trong chuỗi các giai đoạn tố tụng, giúp nâng cao hiệu quả của công cuộc phòng, chống tội phạm trên phạm vi toàn xã hội.
Thời gian đưa ra quyết định khởi tố là bao lâu
Trải qua các quá trình xem xét, điều tra hồ sơ xem khi đã đủ mọi bằng chứng và được xác thực thông tin rõ ràng. Và thời gian để quyết định khởi tố phụ thuộc vào các tình trạng hồ sơ có bằng chứng được xác minh hay không, cụ thể như:
- Trong vòng 20 ngày kể từ khi nhận được tố giác, tin báo về tội phạm hoặc kiến nghị khởi tố, cơ quan chức năng phải ra quyết định.
- Đối với các trường hợp phức tạp hoặc cần kiểm tra, xác minh tại nhiều địa điểm, thời hạn xử lý có thể kéo dài nhưng không vượt quá 2 tháng.
- Nếu việc kiểm tra, xác minh chưa thể hoàn thành trong thời gian trên, Viện trưởng Viện Kiểm sát cùng cấp hoặc Viện trưởng Viện Kiểm sát có thẩm quyền được phép gia hạn một lần, với thời gian tối đa là 2 tháng.
Khi nào khởi tố các vụ án hình sự theo yêu cầu bị hại
Theo nguyên tắc, quyết định khởi tố vụ án theo yêu cầu bị hại được đưa ra khi phát hiện dấu hiệu của tội phạm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp vụ án chỉ có thể được khởi tố nếu có yêu cầu từ phía người bị hại. Những tội danh chỉ được khởi tố theo yêu cầu bị hại bao gồm:
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác (Điều 134);
- Cố ý gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (Điều 135);
- Tội hiếp dâm (Điều 141);
- Tội cưỡng dâm (Điều 143)
Đây đều là các tội danh có khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, danh dự, nhân phẩm và các lợi ích khác của người bị hại. Vì vậy, việc khởi tố chỉ được thực hiện khi người bị hại có yêu cầu. Như vậy, khởi tố có thể hiểu là bước khởi đầu trong quá trình tố tụng hình sự, là quyết định mang tính pháp lý được ban hành bởi người có thẩm quyền theo đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Quyết định khởi tố thể hiện ý chí của Nhà nước trong việc giải quyết vụ việc có dấu hiệu tội phạm. Do tầm quan trọng của quyết định này, các căn cứ để ra quyết định khởi tố phải được xem xét một cách chặt chẽ và hợp lý, nhằm tránh lãng phí thời gian và nguồn lực của các bên liên quan.
Lời kết
Thông qua những thông tin bổ ích mà Luật Đại Bàng đã cung cấp ở bài viết trên, đã giúp bạn phần nào cung cấp được thông tin sơ lược về khởi tố là gì và các điều kiện để khởi tố. Việc nắm rõ và tuân thủ các quy định của pháp luật là điều vô cùng quan trọng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bản thân mà còn là những người thân xung quanh mình, nếu không may gặp phải các cáo buộc vô căn cứ.
Nếu như bạn gặp phải các trường hợp liên quan đến pháp luật mà chưa tìm được đơn vị cung cấp, tư vấn Luật Hình Sự uy tín. Bạn hoàn toàn có thể liên hệ ngay tới Luật Đại Bàng để được đội ngũ chuyên gia luật sư, những người có hơn 10 năm kinh nghiệm trong ngành giải quyết và tư vấn.
Hoàng Văn Minh nổi tiếng với phong cách làm việc chuyên nghiệp, tận tâm, và luôn đặt lợi ích của khách hàng lên hàng đầu. Với phương châm “Công lý và sự minh bạch” ông Minh không chỉ là một luật sư giỏi mà còn là một người bạn đồng hành đáng tin cậy trong hành trình bảo vệ quyền lợi pháp lý của mỗi người. Trang web Luật Đại Bàng do ông điều hành đã trở thành một địa chỉ tin cậy cho nhiều người tìm kiếm sự trợ giúp và tư vấn pháp lý. Hoàng Văn Minh cam kết tiếp tục đồng hành và hỗ trợ cộng đồng bằng kiến thức và sự hiểu biết của mình, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và văn minh hơn.
Thông tin liên hệ:
- Website: https://luatdaibang.net
- Email: ceohoangvanminh@gmail.com
- Địa chỉ: 292 Đ. Nguyễn Xí, Phường 13, Bình Thạnh, Hồ Chí Minh, Việt Nam