Chính Trị Là Gì? Mối Quan Hệ Với Pháp Luật Và Kinh Tế

Chính trị là gì là một câu hỏi được rất nhiều người đặt ra. Khái niệm này tưởng chừng đơn giản nhưng lại mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội và từng cá nhân. Trong bài viết dưới, Luật Đại Bàng sẽ cùng bạn phân tích rõ hơn về khái niệm này, vai trò và ảnh hưởng của nó, cũng như mối quan hệ mật thiết giữa nó với pháp luật và sự phát triển bền vững của đất nước.

Chính trị là gì?

Chính trị là gì? Đây là những hoạt động liên quan đến mối quan hệ giữa các tầng lớp, giai cấp và dân tộc trong xã hội. Mục tiêu của nó là giành, giữ và sử dụng quyền lực nhà nước. Nó cũng bao gồm việc tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước và quyết định cách tổ chức, nhiệm vụ và chức năng của bộ máy nhà nước.

Đây là lĩnh vực phản ánh lợi ích của các giai cấp trong mối quan hệ với nhà nước. Nó nằm trong kiến trúc thượng tầng, gồm hệ tư tưởng, nhà nước, đảng phái và chỉ hình thành khi xã hội phân chia thành các giai cấp dựa trên nền tảng kinh tế nhất định. Nó cũng sẽ duy trì cho đến khi không còn giai cấp và nhà nước tồn tại.

Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, chính trị trước hết là việc giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước và phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong mọi mặt của đời sống xã hội.

Các khái niệm liên quan khác

Ngoài chính trị là gì, còn có các khái niệm liên quan như Bộ Chính trị là gì, hệ thống chính trị là gì, chế độ chính trị là gì và đảng chính trị là gì cũng cần bạn hiểu rõ.

Bộ Chính trị là gì?

Để biết Bộ Chính trị là gì, bạn cần biết:

Khái niệm

Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam được gọi tắt là Bộ Chính trị – BCT, là cơ quan quyền lực tối cao trong hệ thống lãnh đạo của Đảng giữa hai kỳ Đại hội toàn quốc. Cơ quan này có trách nhiệm chỉ đạo và giám sát việc triển khai các nghị quyết của Đại hội Đảng và Ban Chấp hành Trung ương (BCHTW), đồng thời quyết định các định hướng lớn về đường lối, chính sách, công tác tổ chức và nhân sự. Các thành viên cơ quan này đều do BCHTW bầu ra.

Trách nhiệm và quyền hạn

Theo Điều 6, Quy định số 80-QĐ/TW năm 2022, BCT có các quyền và trách nhiệm như sau:

• Đưa ra chủ trương và chính sách về công tác cán bộ theo quy chế của BCHTW, BCT và Ban Bí thư.
• Trình BCHTW các vấn đề lớn về công tác và chiến lược cán bộ; đề xuất nhân sự cấp cao để bầu, phê chuẩn các chức danh lãnh đạo chủ chốt trong Đảng và Nhà nước, xin ý kiến trước khi trình Quốc hội và xử lý kỷ luật cán bộ Trung ương.
• Giao nhiệm vụ cho các Uỷ viên các cấp và phê chuẩn kế hoạch quy hoạch nhân sự của các cơ quan lãnh đạo Đảng.
• Chỉ định Bí thư, Phó Bí thư và Uỷ viên ở Quốc hội, Chính phủ, Quân đội, Công an; khi cần, chỉ định hoặc giao quyền Bí thư và phụ trách đảng bộ Trung ương.
• Quyết định toàn bộ công tác cán bộ từ đánh giá, đào tạo, bổ nhiệm, điều chuyển, khen thưởng đến kỷ luật và miễn nhiệm, đồng thời chỉ đạo Đảng đoàn Quốc hội về nhân sự cũng như lấy phiếu tín nhiệm các chức danh mà Quốc hội bầu hoặc phê duyệt.
• Quyết định phân công và phân cấp quản lý cán bộ cho các cấp uỷ Trung ương.
• Quyết định kiểm tra công tác cán bộ tại các cấp, ngành trong toàn bộ hệ thống quản lý và điều hành.
• Ủy quyền cho lãnh đạo cấp cao quyết định nhân sự kiêm nhiệm, bổ nhiệm lại và nghỉ hưu cho cán bộ do BCT quản lý (trừ Ủy viên Trung ương Đảng – UVTW) trong phạm vi phụ trách.
• Ủy quyền cho Ban Tổ chức Trung ương phê duyệt quy hoạch lãnh đạo, quản lý thuộc diện BCT, Ban Bí thư quản lý, trừ các UVTW (kể cả dự khuyết).

Hệ thống chính trị là gì?

Ngoài BCT, hệ thống chính trị là gì cũng là điều mà bạn cần biết khi tìm hiểu về vấn đề này. Cụ thể:

Khái niệm

Hệ thống chính trị là tập hợp các tổ chức, cơ quan, tổ chức xã hội và các yếu tố liên quan hoạt động cùng nhau để lãnh đạo, quản lý và điều hành xã hội, thực hiện quyền lực nhà nước và duy trì trật tự xã hội. Nó bao gồm đảng chính trị, cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội nghề nghiệp và các thiết chế khác phối hợp chặt chẽ để hướng đến sự phát triển quốc gia.

Nhiệm vụ

Hệ thống này có các nhiệm vụ cụ thể sau:

• Quản lý quyền lực, bao gồm việc tổ chức, phân phối và điều hành quyền lực thông qua các cơ quan như Quốc hội, Chính phủ và Tòa án. Quốc hội lập pháp và đại diện nhân dân, Chính phủ thi hành luật và quản lý, còn Tòa án giám sát pháp luật để bảo đảm công bằng. Việc quản lý này phải tuân thủ pháp luật, minh bạch và có trách nhiệm, nhằm phục vụ lợi ích chung và phát triển xã hội.
• Điều hành quản lý xã hội bao gồm việc tổ chức và giám sát các lĩnh vực như giáo dục, y tế, an ninh, môi trường và văn hóa nhằm đảm bảo sự ổn định, phát triển bền vững và nâng cao chất lượng đời sống người dân.
• Giúp thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, bao gồm bao gồm xây dựng và thực hiện chính sách để cải thiện cơ sở hạ tầng, sản xuất, dịch vụ, giáo dục và y tế. Hệ thống này còn khuyến khích đổi mới trong khoa học, công nghệ và kinh doanh nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện điều kiện sống và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của cá nhân và cộng đồng.
• Đại diện, lắng nghe và thúc đẩy quyền lợi người dân bằng cách tạo cơ chế tham gia dân chủ, đảm bảo tiếng nói và quyền công dân như tự do ngôn luận, biểu đạt và tham gia vào các quyết định xã hội.

Chế độ chính trị là gì? 

Chế độ chính trị là tập hợp các nguyên tắc, phương pháp và biện pháp dùng để thực thi quyền lực nhà nước. Sự phối hợp giữa pháp luật và quyền lực thực thi của các tổ chức, cá nhân nhà nước thể hiện bản chất của chế độ này trong mỗi quốc gia.

Ở Việt Nam, theo Điều 1 đến Điều 13, Chương I Hiến pháp 2013, chế độ này được xác định là chế độ xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Đảng chính trị là gì?

Đảng chính trị là tổ chức tập hợp những cá nhân có chung quan điểm chính trị, cùng hoạt động để giành và thực thi quyền lực nhà nước. Mỗi đảng thường xây dựng cương lĩnh, chương trình hành động, cũng như mục tiêu rõ ràng để triển khai các chính sách phục vụ lợi ích xã hội.

Tùy từng thể chế, các đảng này có thể hoạt động đa đảng hoặc một đảng. Ở Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vị trí độc tôn trong hệ thống chính trị và đảm nhận vai trò lãnh đạo tối cao với toàn bộ hoạt động của nhà nước và xã hội.

Chức năng của cơ quan này là:

• Xác định rõ mục tiêu nhằm định hình vai trò lãnh đạo trong đời sống xã hội và các hoạt động quản lý chung.
• Xây dựng bộ máy tổ chức có cấu trúc rõ ràng để triển khai mục tiêu và chiến lược đã đề ra.
• Tham gia bầu cử nhằm giành quyền lãnh đạo và thực hiện cương lĩnh.
• Đại diện cho các tầng lớp xã hội khác nhau, giúp họ có cơ hội tham gia và tác động đến các quyết định của Nhà nước.
• Hoạch định, triển khai các chính sách công nhằm giải quyết những vấn đề cấp thiết của xã hội.
• Phát hiện, bồi dưỡng và rèn luyện đội ngũ lãnh đạo có năng lực, phục vụ cho công cuộc điều hành đất nước.
• Góp phần duy trì trật tự và ổn định xã hội thông qua hoạt động cạnh tranh hợp pháp.
• Định hướng và cung cấp thông tin giúp người dân hiểu rõ hơn về các vấn đề diễn ra trong đời sống xã hội.

Mối quan hệ giữa pháp luật với chính trị là gì?

Mối liên hệ này được thể hiện cụ thể như sau:

Trong quá trình thiết lập và vận hành bộ máy nhà nước

Bộ máy nhà nước là tập hợp các tổ chức từ cấp Trung ương đến địa phương, bao gồm các cơ quan thuộc lập pháp, hành pháp và tư pháp. Để nó vận hành hiệu quả và thống nhất, cần xác định rõ chức năng, quyền hạn và phương thức làm việc theo pháp luật. Nếu pháp luật chưa hoàn chỉnh, sẽ gây chồng chéo và sai lệch nhiệm vụ. Ngược lại, bộ máy nhà nước tổ chức tốt giúp xây dựng pháp luật phù hợp với sự phát triển xã hội.

Trong việc ngoại giao giữa các nước

Hệ thống pháp lý đóng vai trò then chốt trong việc tạo nền tảng ổn định để các quốc gia xây dựng và duy trì quan hệ ngoại giao. Khi bối cảnh trong nước và quốc tế thay đổi, việc điều chỉnh luật pháp là điều tất yếu để đáp ứng yêu cầu hợp tác và hội nhập.

Pháp luật phản ánh đường lối và chính sách của giai cấp cầm quyền

Pháp luật là công cụ hiện thực hóa các chủ trương, chính sách của đảng cầm quyền, chuyển hóa ý chí của Đảng thành ý chí nhà nước. Quan điểm lãnh đạo của Đảng đóng vai trò quyết định nội dung và sự phát triển của pháp luật, vì vậy mỗi khi có sự thay đổi trong chính sách của Đảng thì pháp luật cũng sẽ thay đổi theo.

Mối quan hệ giữa chính trị với phát triển kinh tế

Hai khái niệm này luôn có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ. Nó biểu hiện qua các khía cạnh sau:

Chính trị định hướng và hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế

Chính trị là nền tảng quan trọng để xây dựng chiến lược và chính sách phát triển kinh tế trên quy mô lớn. Khi thể chế vững chắc, môi trường đầu tư và sản xuất sẽ thuận lợi hơn, góp phần thúc đẩy hội nhập kinh tế toàn cầu. Nhà nước thông qua các chính sách giúp xác định mục tiêu tăng trưởng, ưu tiên ngành nghề chủ lực và phân bổ nguồn lực hợp lý. 

Chính trị ảnh hưởng đến kinh tế qua cách phân bổ và kiểm soát lợi ích

Chính trị là công cụ phân bổ quyền lực và lợi ích trong xã hội. Thông qua các công cụ như luật pháp, thuế, chính sách tài khóa và các chương trình phúc lợi, nhà nước xác định rõ ai sẽ nhận được gì, bằng cách nào và trong hoàn cảnh nào. Điều này tác động trực tiếp đến sự công bằng, hiệu quả và ổn định trong hoạt động sản xuất và phát triển quốc gia.

Chính trị tác động đến kinh tế thông qua sự lãnh đạo của đảng trong xã hội

Ở nhiều quốc gia, nhất là các nước xã hội chủ nghĩa như Việt Nam, đảng cầm quyền giữ vai trò then chốt trong định hướng và tốc độ phát triển kinh tế. Không chỉ định hình tư tưởng, đảng còn trực tiếp xây dựng và giám sát chính sách, bảo đảm cân bằng giữa tăng trưởng và ổn định xã hội. Khi đặt lợi ích nhân dân làm trung tâm, đảng sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Kết luận

Hiểu rõ chính trị là gì sẽ giúp bạn có thêm một góc nhìn sâu sắc về cách xã hội vận hành và vai trò của mỗi cá nhân trong đó. Nếu bạn đang cần tư vấn pháp luật liên quan đến các chính sách nhà nước, quyền công dân hay thủ tục hành chính, nhanh tay truy cập vào Luật Đại Bàng. Tại đây, những luật sư có chuyên môn cao luôn sẵn sàng đồng hành với bạn.