Bồi Thẩm Đoàn Là Gì? Việt Nam Có Bồi Thẩm Đoàn Hay Không?

Bồi thẩm đoàn là ai? Khi xem trên các kênh truyền thông nước ngoài, chúng ta thường thấy trong các buổi xét xử của tòa án, ngồi bên cạnh quan tòa là các bồi thẩm viên. Luật Đại Bàng mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây để hiểu hơn về thuật ngữ này nhé.   

Tìm hiểu về bồi thẩm đoàn là gì? 

Khái niệm bồi thẩm đoàn
Khái niệm bồi thẩm đoàn

Đây là tập thể gồm những người được chọn ngẫu nhiên từ cộng đồng để tham gia trong một phiên tòa. Họ có trách nhiệm xem xét những bằng chứng và lập luận được trình bày bởi 02 bên trong vụ án, từ đó đưa ra quyết định về việc bị cáo có tội hay không. 

Bồi thẩm viên đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tư pháp. Họ đại diện cho cộng đồng và bảo đảm rằng các phiên tòa được tiến hành công bằng, minh bạch. Hệ thống bồi thẩm đoàn thường được dùng trong các nước thuộc hệ thống pháp luật Anh-Mỹ, như Hoa Kỳ, Úc, Canada.  

Ở Việt Nam thì không có hệ thống này. Mà việc xét xử các vụ án được thực hiện bởi hội đồng gồm thẩm phán và hội thẩm nhân dân. Hội thẩm nhân dân đại diện cho nhân dân tham gia vào hoạt động xét xử của Tòa án. Góp phần đảm bảo việc xét xử đúng chính sách, đường lối pháp luật, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. 

Hội thẩm nhân dân sẽ tham gia xét xử những vụ án dân sự, hình sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, hành chính, lao động và các vụ án khác theo quy định pháp luật. 

Vai trò của bồi thẩm đoàn như thế nào? 

Tại hầu hết khu vực pháp lý thông thường, bồi thẩm đoàn có trách nhiệm tìm ra tình tiết của vụ án, trong khi thẩm phán xác định luật. 

  • Họ có trách nhiệm lắng nghe tranh chấp, đánh giá bằng chứng, quyết định tình tiết và đưa ra quyết định thích hợp với quy định của pháp luật.  
  • Thường họ chỉ tuyên có tội hoặc không có tội, còn hình phạt thực tế do thẩm phán quyết định. 
  • Một số khu vực pháp lý có phiên tòa xét xử của bồi thẩm viên cho phép bị đơn từ bỏ quyền của họ với phiên tòa của bồi thẩm đoàn. Do đó một phiên tòa có băng ghế dự bị. Phiên tòa này có xu hướng xảy ra khi tội phạm được xem là nghiêm trọng.       

Đặc biệt, ở Nga trong cuộc cải cách tư pháp của Alexander II không giống các phiên tòa xét xử bồi thẩm đoàn hiện đại. Các bồi thẩm viên không chỉ quyết định xem bị cáo có tội hay không, mà họ có lựa chọn thứ ba là “Có tội nhưng không bị trừng phạt”. Vì kể từ thời Alexander II tin rằng công lý mà không có đạo đức là sai.  

Tại Pháp và một số nước tương tự, bồi thẩm đoàn và một số thẩm phán chuyên nghiệp ngồi cùng với nhau để xác định tội danh trước. Sau đó, họ mới quyết định hình phạt phù hợp. 

Ví dụ ở Brazil, các phiên tòa xét xử của bồi thẩm đoàn được dành riêng và bắt buộc với tội phạm nghiêm trọng nhất, không áp dụng cho các vụ án dân sự. Chẳng hạn như giết người cấp độ một và hai, cưỡng bức phá thai và xúi giục tự sát, ngay cả khi chỉ là cố gắng. 

Tại Anh, các phiên tòa xét xử của bồi thẩm đoàn chỉ dành cho vụ án hình sự và vụ việc dân sự cụ thể (truy tố ác ý, dân sự gian lận và bỏ tù sai). Còn ở Canada, một cá nhân bị buộc tội có thể bị truy tố, được xét xử bởi một thẩm phán ở tòa án cấp tỉnh, một thẩm phán ở tòa án cấp trên, hoặc thẩm phán và bồi thẩm đoàn của tòa án cấp trên. Riêng tội danh tổng hợp thì không thể bị xét xử bởi bồi thẩm đoàn.  

Tại Mỹ, các phiên tòa xét xử theo kiểu này có sẵn trong cả vụ án hình sự và dân sự. Dao động 150.000 phiên tòa của bồi thẩm đoàn được tiến hành ở các tòa án tiểu bang hàng năm. Khoảng 5.000 phiên tòa của bồi thẩm đoàn được tiến hành ở các tòa án liên bang. Có ⅔ số phiên tòa là các phiên tòa hình sự. Còn ⅓ là dân sự và “khác”, ví dụ gia đình, giao thông, pháp lệnh thành phố,…    

Trách nhiệm, vai trò của nhóm các bồi thẩm viên
Trách nhiệm, vai trò của nhóm các bồi thẩm viên

Hạn chế của bồi thẩm đoàn ra sao? 

Ở một số nước phương Tây như Anh, Mỹ, mỗi khi xử các vụ hình sự tương đối lớn, thì cần phải có sự tham gia của các dân thường. Điều này đã được pháp luật quy định để ngăn chặn trường hợp quan toà độc đoán chuyên quyền, dẫn tới những sai lầm nghiêm trọng khi tuyên án.  

Ở những đất nước phổ biến việc xét xử này, họ thường được coi là cơ quan phân tách quyền lực rất quan trọng. Một lợi ích của việc xét xử bởi bồi thẩm đoàn là việc cung cấp phương tiện giáo dục công dân về chính phủ. Nhiều người tin rằng bồi thẩm đoàn có khả năng cung cấp phiên điều trần thực tế, nhân văn, công bằng hơn cho một bên không phải là thành viên chính phủ. 

Tất nhiên, không thể không xuất hiện tiêu cực trong quá trình tranh biện. Ví dụ với những vụ án có tính xúc động cao như hiếp dâm trẻ em, bồi thẩm đoàn có thể bị cám dỗ để kết tội dựa theo cảm xúc cá nhân, thay vì kết tội ngoài sự nghi ngờ hợp lý. Ở Pháp, cựu luật sư – Bộ trưởng Bộ Tư pháp Robert Badinter đã nhận xét các phiên tòa của bồi thẩm đoàn rằng chúng giống như “cưỡi một con tàu vào một cơn bão”. Vì chúng khó dự đoán hơn rất nhiều so với phiên tòa băng ghế dự bị.  

Ngoài ra, còn có khả năng các bồi thẩm viên thể hiện sự phân biệt đối xử. Vụ án khét tiếng nhóm Scottsboro Boys gồm 09 thanh thiếu niên người Mỹ gốc Phi bị buộc tội cưỡng hiếp 02 phụ nữ Mỹ da trắng trên một chuyến tàu năm 1931. Họ bị bồi thẩm đoàn toàn người da trắng truy tố, hai người da trắng Roy Bryant và JW thì được tha bổng. 

Hay trong phiên tòa năm 1992 vụ Rodney King ở California, các sĩ quan cảnh sát da trắng được tha bổng dù dùng vũ lực quá mức đánh đập King – một người đàn ông Mỹ gốc Phi. Bồi thẩm viên phần lớn là người da trắng và không có bồi thẩm viên người Mỹ gốc Phi. Qua đó thể hiện khá rõ ràng sự phân biệt chủng tộc và có thể đưa đến kết luận sai.      

Ưu, nhược điểm của nhóm bồi thẩm viên
Ưu, nhược điểm của nhóm bồi thẩm viên

Kết luận 

Trên đây là bài viết cung cấp thông tin hữu ích của Luật Đại Bàng về bồi thẩm đoàn. Công ty Luật Đại Bàng chuyên dịch vụ hỗ trợ pháp lý, đại diện khách hàng giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực thương mại, dân sự, đất đai, hợp đồng, cư trú,… Nếu có thắc mắc về pháp lý, các bạn vui lòng liên hệ Luật Đại Bàng để được tư vấn Pháp Luật, hỗ trợ cụ thể nhé.