Hợp Đồng Giả Cách Là Gì? Hậu Quả Pháp Lý, Cách Nhận Biết

Trong thực tiễn giao dịch dân sự hiện nay, tình trạng ký kết hợp đồng giả cách ngày càng phổ biến và gây ra nhiều tranh chấp phức tạp. Việc hiểu rõ bản chất, đặc điểm và hậu quả pháp lý của loại hợp đồng này là vô cùng quan trọng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên tham gia giao dịch.

Khái niệm hợp đồng giả cách theo pháp luật Việt Nam

Hợp đồng giả cách là một loại hợp đồng dân sự được xác lập một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác. Đây là loại hợp đồng mà các bên thực hiện không phải với ý định thực sự muốn thực hiện nội dung ghi trong hợp đồng, mà chỉ để che giấu mục đích thật sự của giao dịch.

Theo quy định pháp luật hiện hành, hợp đồng giả cách có thể được hiểu là một hình thức giao dịch dân sự giả tạo, trong đó các bên cố tình tạo ra những điều khoản không phản ánh đúng ý chí thực sự của họ. Mục đích chính của việc lập hợp đồng giả cách thường là để trốn tránh nghĩa vụ pháp lý, chiếm đoạt tài sản hoặc tạo ra lợi thế bất hợp pháp cho một bên.

Đặc điểm pháp lý của hợp đồng giả cách

Tính chất giả tạo

Đặc điểm nổi bật nhất của hợp đồng giả cách chính là tính chất giả tạo trong nội dung và mục đích. Các bên tham gia giao dịch không có ý định thực sự thực hiện những cam kết được ghi trong hợp đồng mà chỉ sử dụng hợp đồng như một “lớp vỏ bọc” để che giấu giao dịch thực tế.

Mục đích che giấu giao dịch khác

Bản chất của hợp đồng giả cách là một loại hợp đồng xác lập một giao dịch dân sự giả tạo nhằm che dấu một giao dịch dân sự khác. Điều này có nghĩa là đằng sau mỗi hợp đồng giả cách luôn tồn tại một giao dịch thực sự mà các bên muốn thực hiện nhưng không thể hoặc không muốn công khai.

Không có giá trị pháp lý

Hợp đồng giả cách không có giá trị pháp lý, không phát sinh quyền và nghĩa vụ cho các bên. Đây là hậu quả trực tiếp từ tính chất giả tạo của loại hợp đồng này.

Các dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách

Dấu hiệu về nội dung hợp đồng

• Nội dung bất hợp lý: Hợp đồng có những điều khoản bất thường, không phù hợp với thực tế giao dịch hoặc khả năng tài chính của các bên. Ví dụ, hợp đồng mua bán bất động sản với giá trị quá thấp so với giá thị trường mà không có lý do hợp lý.
• Thiếu tính khả thi: Các cam kết trong hợp đồng không thể thực hiện được trong thực tế hoặc mâu thuẫn với điều kiện khách quan của các bên tham gia.
• Điều khoản mơ hồ: Nội dung hợp đồng được soạn thảo một cách mơ hồ, không rõ ràng, tạo điều kiện cho việc diễn giải theo nhiều cách khác nhau.

Dấu hiệu về hành vi của các bên

• Không thực hiện nghĩa vụ: Sau khi ký kết, các bên không thực hiện hoặc thực hiện không đúng những cam kết ghi trong hợp đồng mà không có lý do chính đáng.
• Thái độ thờ ơ: Các bên thể hiện thái độ không quan tâm đến việc thực hiện hợp đồng, không đòi hỏi bên kia thực hiện nghĩa vụ khi có vi phạm.
• Hành vi khác thường: Có những hành động hoặc giao dịch khác song song với hợp đồng nhưng trái ngược với nội dung đã cam kết.

Dấu hiệu về thời điểm và hoàn cảnh ký kết

• Thời điểm nhạy cảm: Hợp đồng được ký kết vào thời điểm có tranh chấp pháp lý, trước khi thi hành án dân sự hoặc khi một bên gặp khó khăn tài chính.
• Hoàn cảnh bất thường: Việc ký kết diễn ra trong hoàn cảnh vội vàng, thiếu thời gian cân nhắc hoặc có sự xuất hiện của những người thứ ba có lợi ích liên quan.

Quy định pháp luật về hợp đồng giả cách

Theo Bộ luật Dân sự 2015

Giao dịch dân sự giả tạo hay còn gọi là “hợp đồng giả cách” không có giá trị pháp lý. Hợp đồng này bị vô hiệu theo quy định tại Điều 124 Bộ Luật dân sự năm 2015.

Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rõ về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo. Theo đó, giao dịch dân sự giả tạo là giao dịch mà các bên thực hiện không nhằm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự mà chỉ để che giấu giao dịch dân sự khác.

Hậu quả pháp lý

• Tuyên bố vô hiệu: Hợp đồng giả cách sẽ bị tuyên bố vô hiệu kể từ thời điểm giao kết. Điều này có nghĩa là hợp đồng được coi như chưa bao giờ tồn tại về mặt pháp lý.
• Không phát sinh quyền nghĩa vụ: Do không có giá trị pháp lý, hợp đồng giả cách không tạo ra bất kỳ quyền và nghĩa vụ nào cho các bên tham gia.
• Xử lý giao dịch bị che giấu: Giao dịch giả tạo là giao dịch nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác và theo luật sẽ bị tuyên vô hiệu, giao dịch dân sự bị che giấu vẫn có hiệu lực.

Các trường hợp thường gặp của hợp đồng giả cách

Trong giao dịch bất động sản

• Hợp đồng mua bán khống: Các bên ký hợp đồng mua bán nhà đất nhưng thực tế không có ý định chuyển nhượng quyền sở hữu, chỉ để tránh việc kê biên tài sản hoặc trốn thuế.
• Hợp đồng tặng cho giả tạo: Người sở hữu tài sản lập hợp đồng tặng cho người thân nhưng vẫn tiếp tục sử dụng và kiểm soát tài sản đó.

Trong quan hệ dân sự khác

• Hợp đồng vay tiền không thật: Lập hợp đồng vay nợ để tạo căn cứ pháp lý cho việc chiếm đoạt tài sản hoặc tạo ra nghĩa vụ pháp lý giả tạo.
• Hợp đồng lao động giả: Ký hợp đồng lao động không có ý định thực hiện để trốn tránh nghĩa vụ bảo hiểm xã hội hoặc tạo ra quan hệ pháp lý không thực sự.

Rủi ro và hậu quả khi tham gia hợp đồng giả cách

Rủi ro pháp lý

• Mất quyền lợi hợp pháp: Khi hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu, các bên có thể mất đi những quyền lợi mà họ nghĩ rằng mình được bảo vệ.
• Chịu trách nhiệm pháp lý: Tùy thuộc vào mức độ và hậu quả, các bên có thể phải chịu trách nhiệm dân sự, hành chính hoặc thậm chí hình sự.

Rủi ro kinh tế

Thiệt hại tài chính: Việc ký hợp đồng giả cách sẽ gây thiệt hại lớn cho một hoặc cả các bên khi giao dịch thực sự không được pháp luật bảo vệ.

Chi phí tranh tụng: Các tranh chấp phát sinh từ hợp đồng giả cách thường phức tạp và tốn kém về thời gian, tiền bạc.

Rủi ro xã hội

• Mất uy tín: Việc tham gia vào các giao dịch giả tạo có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín cá nhân và doanh nghiệp.
• Ảnh hưởng đến quan hệ: Các tranh chấp từ hợp đồng giả cách có thể phá vỡ mối quan hệ giữa các bên và tạo ra những xung đột lâu dài.

Cách phòng tránh hợp đồng giả cách

Nghiên cứu kỹ nội dung hợp đồng

Trước khi ký kết bất kỳ hợp đồng nào, cần đọc kỹ và hiểu rõ từng điều khoản. Cần chú ý đến những điều khoản bất thường hoặc không phù hợp với thực tế giao dịch.

Xác minh thông tin các bên

Cần xác minh danh tính, năng lực pháp lý và khả năng tài chính của các bên tham gia giao dịch. Điều này giúp đánh giá tính khả thi của hợp đồng.

Tham khảo ý kiến chuyên gia

Đối với những hợp đồng phức tạp hoặc có giá trị lớn, nên tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để được tư vấn và hỗ trợ.

Lưu giữ bằng chứng

Cần lưu giữ đầy đủ các tài liệu, bằng chứng liên quan đến quá trình đàm phán, ký kết và thực hiện hợp đồng để bảo vệ quyền lợi khi cần thiết.

Xử lý tranh chấp liên quan đến hợp đồng giả cách

Thu thập chứng cứ

Khi phát hiện hợp đồng có dấu hiệu giả cách, cần thu thập đầy đủ chứng cứ để chứng minh tính chất giả tạo của giao dịch. Các chứng cứ có thể bao gồm:

• Tài liệu gốc của hợp đồng và các văn bản liên quan
• Lời khai của các bên và nhân chứng
• Các bằng chứng về hành vi thực tế của các bên
• Chứng cứ về hoàn cảnh ký kết hợp đồng

Thủ tục yêu cầu tuyên bố vô hiệu

Để yêu cầu tòa án tuyên bố hợp đồng giả cách vô hiệu, cần thực hiện các bước sau:

1. Chuẩn bị đơn khởi kiện và các chứng cứ liên quan
2. Nộp đơn khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền
3. Tham gia phiên tòa và trình bày lập luận
4. Thực hiện các quyết định của tòa án

Bảo vệ quyền lợi hợp pháp

Trong quá trình xử lý tranh chấp, cần chú ý bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình thông qua:

• Yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu có
• Đảm bảo quyền sở hữu tài sản hợp pháp
• Ngăn chặn việc thực hiện các giao dịch có thể gây thiệt hại

Vai trò của luật sư trong xử lý vấn đề hợp đồng giả cách

Tư vấn phòng ngừa 

Luật sư có thể giúp khách hàng nhận biết và tránh xa các hợp đồng giả cách thông qua việc:

• Rà soát và đánh giá nội dung hợp đồng trước khi ký kết
• Tư vấn về rủi ro pháp lý có thể phát sinh
• Đề xuất các điều khoản bảo vệ quyền lợi khách hàng

Hỗ trợ xử lý tranh chấp

Khi tranh chấp phát sinh, luật sư sẽ hỗ trợ:

• Phân tích tính chất pháp lý của hợp đồng
• Thu thập và sắp xếp chứng cứ
• Đại diện khách hàng trong quá trình giải quyết tranh chấp
• Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng

Hợp đồng giả cách là một vấn đề phức tạp trong thực tiễn pháp lý hiện nay, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho các bên tham gia. Việc hiểu rõ bản chất, đặc điểm và cách nhận biết loại hợp đồng này là rất quan trọng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Bạn đang gặp khó khăn trong việc đánh giá pháp lý về hợp đồng hoặc cần hỗ trợ xử lý tranh chấp liên quan đến hợp đồng giả cách? Luật Đại Bàng – với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm và chuyên môn cao trong lĩnh vực luật dân sự – sẵn sàng đồng hành cùng bạn.