Tư Pháp Là Gì? Quyền Lực Tư Pháp Trong Hệ Thống Nhà Nước

Trong một nhà nước pháp quyền hiện đại, quyền lực được phân chia thành ba nhánh: lập pháp, hành pháp và tư pháp. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn nhầm lẫn giữa chức năng tư pháp và quản lý hành chính, dẫn đến hiểu sai về bản chất của quyền lực này. Vậy tư pháp là gì và giữ vị trí nào trong hệ thống chính trị – pháp lý quốc gia? Cùng Luật Đại Bàng tìm hiểu rõ hơn để hiểu đúng, sống đúng và thượng tôn pháp luật.

Tư pháp là gì?

Hiện nay, trong các văn bản pháp luật chưa có định nghĩa cụ thể về tư pháp là gì. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về tư pháp, có thể tham khảo một số quan điểm và định nghĩa phổ biến.

Theo từ điển luật học, tư pháp được xem là một trong ba quyền lực cơ bản của Nhà nước trong thuyết tam quyền phân lập. Cụ thể, ngoài quyền lập pháp (ban hành luật) và quyền hành pháp (thi hành luật), tư pháp giữ vai trò bảo vệ pháp luật và xử lý các vi phạm. Ở Việt Nam, tư pháp được hiểu là công việc tổ chức nhằm giữ gìn và bảo vệ pháp luật.

Tư pháp được xem là quyền lực cơ bản của Nhà nước
Tư pháp được xem là quyền lực cơ bản của Nhà nước

Ngoài ra, tư pháp còn được dùng để chỉ chung các cơ quan thực thi các nhiệm vụ điều tra, kiểm sát, xét xử hoặc các cơ quan hành chính liên quan như Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp.

Về khía cạnh phạm vi hoạt động, tư pháp được hiểu theo hai nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, tư pháp bao gồm toàn bộ hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xét xử, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức cũng như chế độ xã hội chủ nghĩa và pháp chế xã hội chủ nghĩa. Trong khi đó, theo nghĩa hẹp, tư pháp chỉ tập trung vào hoạt động xét xử nhằm giải quyết các vụ án theo quy định pháp luật.

Vai trò không thể thay thế của tư pháp 

Tư pháp là một trong ba quyền lực cơ bản của nhà nước, bên cạnh lập pháp và hành pháp. Vì thế tư pháp mang vai trò vô cùng quan trong hệ thống quyền lực nhà nước.

Bảo vệ quyền hợp pháp của người dân và tổ chức

Tư pháp là gì và tại sao nó lại giữ vai trò then chốt trong hệ thống quyền lực nhà nước? Bộ phận này có trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức. Các cơ quan tư pháp có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp và xử lý những vi phạm pháp luật. Mục tiêu là đảm bảo mọi cá nhân và tổ chức đều được bảo vệ một cách công bằng trong xã hội.

Bộ phận tư pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
Bộ phận tư pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp

Duy trì chế độ cùng pháp chế xã hội chủ nghĩa

Ngoài việc bảo vệ quyền lợi cá nhân, tư pháp còn giữ vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và pháp chế xã hội chủ nghĩa. Hoạt động của tư pháp giới hạn trong việc xét xử các vụ án và bao gồm việc áp dụng pháp luật để phòng chống tội phạm. Đồng thời, xử lý các hành vi vi phạm nhằm duy trì an ninh quốc gia và trật tự xã hội.

Duy trì công bằng, công lý và trật tự xã hội

Các cơ quan tư pháp tiến hành xét xử một cách khách quan, minh bạch. Đồng thời, họ tuân thủ nghiêm ngặt pháp luật. Điều này góp phần ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật. Tư pháp giữ vững trật tự và kỷ cương xã hội. Vì vậy, tư pháp trở thành trụ cột quan trọng trong việc xây dựng một xã hội văn minh và hiện đại. Đây là nơi mọi người đều được đối xử công bằng trước pháp luật.

Cơ quan tư pháp luôn xét xử một cách khách quan, minh bạch
Cơ quan tư pháp luôn xét xử một cách khách quan, minh bạch

Cơ cấu hệ thống tư pháp ở Việt Nam gồm những cơ quan nào?

Theo quy định tại Điều 102 của Hiến pháp năm 2013, Tòa án nhân dân được xác định là cơ quan xét xử cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chịu trách nhiệm thực thi quyền tư pháp. Hệ thống tòa án gồm Tòa án nhân dân tối cao cùng các tòa án khác được thành lập theo luật định. 

Vai trò của tòa án là xét xử các vụ án và bảo vệ công lý, quyền con người và quyền công dân. Ngoài ra, tòa án bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước, cùng với quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Bên cạnh đó, Điều 107 Hiến pháp 2013 quy định về Viện kiểm sát nhân dân. Viện kiểm sát thực hiện quyền công tố và giám sát hoạt động tư pháp. Viện kiểm sát gồm Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các đơn vị khác được thành lập theo luật định. Nhiệm vụ của Viện kiểm sát là bảo vệ pháp luật, quyền con người và quyền công dân. 

Viện kiểm sát cũng bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và lợi ích của Nhà nước. Đồng thời, Viện kiểm sát góp phần đảm bảo pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất trên toàn quốc.

Từ những quy định trên, có thể khẳng định rằng hệ thống cơ quan tư pháp tại Việt Nam gồm hai bộ phận chính:

  • Tòa án nhân dân các cấp, giữ vai trò thực thi quyền tư pháp;
  • Viện kiểm sát nhân dân các cấp, chịu trách nhiệm giám sát và kiểm soát hoạt động tư pháp.
Hệ thống cơ quan tư pháp tại Việt Nam gồm hai bộ phận
Hệ thống cơ quan tư pháp tại Việt Nam gồm hai bộ phận

Kết luận

Những thông tin về tư pháp là gì đã được Luật Đại Bàng cung cấp trên đây. Hy vọng đã giúp mỗi công dân nhận thức rõ quyền lợi, nghĩa vụ của mình, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội minh bạch, công bằng và văn minh.

Nếu bạn đang cần tư vấn pháp luật, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi. Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bạn một cách nhanh chóng và hiệu quả. Hãy theo dõi Luật Đại Bàng để cập nhật thêm nhiều kiến thức pháp luật hữu ích và nhận sự tư vấn chuyên nghiệp, tận tâm.