Danh mục: Luật Dân số

Luật Dân số là một trong những yếu tố quan trọng trong việc quản lý và phát triển xã hội. Được áp dụng để điều chỉnh mức tăng trưởng dân số, chính sách là một trong những cơ sở cơ bản để đảm bảo sự phát triển bền vững của một quốc gia, hạn chế những tác động tiêu cực từ việc tăng dân số quá nhanh hoặc quá chậm.

Tổng quan chung về Luật Dân số

Luật Dân số hay Pháp lệnh Dân số số 06/2003/PL-UBTVQH11 do Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành lần đầu tiên vào năm 2003 và được sửa đổi điều 10 sau đó trong năm 2008. Pháp lệnh Dân số đã mang lại nhiều tác động tích cực khi giải quyết được nhiều vấn đề về dân số như khắc phục tình trạng tản mạn, phân tán trong quản lý được đề cập ở các quy định trước đây.

Luật Dân số tạo ra cơ sở pháp lý thống nhất và quan trọng cho việc triển khai công tác quản lý, xác định rõ trách nhiệm liên quan của các tổ chức, cá nhân, giúp hiệu lực quản lý của Nhà nước được nâng cao.

Các điểm bất cập trong Pháp lệnh Dân số

Tuy nhiên, sau 2 thập kỷ thực hiện, Pháp lệnh đã bộc lộ những mặt hạn chế, chưa theo kịp biến động kinh tế – xã hội và cả thực tiễn dân số mới. Khi ban hành, Việt Nam chưa đạt mức sinh thay thế (vào năm 2006), vấn đề mất cân bằng giới tính vào thời điểm đó chưa trở nên nghiêm trọng (bắt đầu từ giai đoạn 2006–2007). Đồng thời khái niệm cơ cấu dân số vàng hay tình trạng già hóa (xuất hiện từ 2007 và 2011) chưa thực sự rõ rệt và được đặt ra rõ ràng.

Theo đề xuất từ Bộ Y tế, Pháp lệnh dân số cần phải thay đổi để khắc phục những bất cập còn tồn đọng. Chẳng hạn như thiếu quy định cụ thể về quyền ưu tiên, chưa giải quyết toàn diện và đồng bộ hóa các vấn đề về quy mô dân số,… Sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ đã thay đổi đến phương thức quản lý của công tác dân số, cần phải cải tiến để ngày càng chuyên nghiệp và hoạt động hiệu quả hơn để đáp ứng mục tiêu đất nước đặt ra.

Những điểm mới trong Pháp lệnh Dân số

Vào tháng 6/2025, 100% các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua Pháp lệnh dân số mới. Có rất nhiều điểm sáng mới, chi tiết được đề cập như sau.

Giao quyền tự quyết sinh con cho các gia đình

Các cặp vợ chồng được trao quyền tự chủ trong việc lựa chọn số con, thay vì bị ràng buộc bởi quy định cứng nhắc về kế hoạch hóa như trước đây. Chẳng hạn, đảng viên được phép sinh con thứ ba mà không bị tính là vi phạm kỷ luật.

Tuy nhiên, quy định này không đồng nghĩa với việc bỏ ngỏ vấn đề điều tiết dân số. Theo luật Dân số, mức sinh của từng địa phương phải được công bố định kỳ, chia thành ba nhóm: mức sinh thấp, mức sinh thay thế và mức cao. Từ đó Nhà nước sẽ có chính sách và hoạt động phù hợp, ví dụ như khuyến khích ở vùng có mức sinh thấp, kiểm soát những khu vực như Tây Nguyên, Tây Bắc… vì mức sinh cao.

Kéo dài thời gian nghỉ thai sản cho lao động nữ

Theo Luật dân số mới nhất, thời gian nghỉ thai sản cho phái nữ được đề xuất kéo dài từ 6 tháng thành 7 tháng khi sinh con thứ hai. Được sửa đổi khoản 1 Điều 139 Bộ luật Lao động 2019, góp phần tạo điều kiện để nuôi con bằng sữa mẹ và chăm sóc trẻ sơ sinh tốt hơn.

Luật Dân Số mới hỗ trợ với gia đình sinh đủ 2 con

Để khuyến khích những khu vực có mức sinh thấp sinh con, dự thảo đã bổ sung thêm những điều khoản nhằm hỗ trợ, ưu tiên cho phụ nữ có 2 con. Cụ thể, nếu phụ nữ sinh sống tại địa bàn còn khó khăn về kinh tế hay làm việc trong những khu công nghiệp nếu sinh được hai con sẽ nhận sự hỗ trợ như thuê hoặc mua nhà ở xã hội. Đồng thời được hưởng các quyền lợi về chăm sóc sức khỏe, giáo dục và phúc lợi xã hội đặc biệt, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Sự hỗ trợ này vô cùng cần thiết và cấp bách trong bối cảnh tình trạng già hóa dân số tại Việt Nam đang diễn ra rất nhanh. Chính sách này không chỉ giảm thiểu áp lực về việc kiểm soát mức sinh mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của đất nước trong tương lai.

Kiểm soát chặt chẽ hơn vấn đề mất cân bằng giới tính

Luật Dân Số nghiêm cấm mọi hành vi lựa chọn giới tính thai nhi như những quy định pháp lý từ trước đến nay. Đồng thời minh bạch toàn bộ số liệu về mức mức cân bằng giới tính ở mỗi địa phương theo định kỳ nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của những bên liên quan. Bên cạnh đó, mức phạt khi lựa chọn giới tính cũng được nâng lên mức 100 triệu đồng.

Luật Dân Số là một chính sách quan trọng không thể thiếu của mỗi quốc gia, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế – xã hội trong tương lai. Những quy định chung đã được Luật Đại Bàng cập nhật chi tiết để người đọc có thể hiểu rõ hơn về pháp lý hiện hành.