Quy Định Mới Nhất Về Sinh Con Thứ 3: Có Còn Khắt Khe?

Sinh con thứ 3 có còn bị xử lý kỷ luật không? Đây là vấn đề được nhiều người quan tâm trong bối cảnh già hóa dân số và điều chỉnh chính sách dân số hiện nay. Bài viết sau do Luật Đại Bàng biên soạn sẽ cập nhật đầy đủ quy định mới nhất về sinh con thứ 3, đặc biệt đối với cán bộ, công chức, viên chức và đảng viên. Ngoài ra, bạn sẽ được cung cấp thông tin rõ ràng về các trường hợp miễn xử lý, mức phạt (nếu có) và giải pháp phù hợp để bảo vệ quyền lợi.

Bối cảnh ban hành quy định hạn chế sinh con thứ 3 trước đây

Trong giai đoạn cuối thế kỷ XX, Việt Nam đứng trước áp lực gia tăng dân số nhanh chóng. Áp lực dân số lớn ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế, y tế, giáo dục và chất lượng sống của người dân. Trước bối cảnh đó, Chính phủ triển khai chính sách kế hoạch hóa gia đình với thông điệp quen thuộc: “Mỗi gia đình chỉ nên có từ một đến hai con”. 

Trong thời kỳ cao điểm, sinh con thứ 3 bị coi là hành vi vi phạm quy định về dân số. Các hình thức xử lý không chỉ dừng ở mức tuyên truyền mà còn áp dụng chế tài cụ thể như: trừ điểm thi đua đối với cán bộ, viên chức, không xét nâng lương định kỳ, thậm chí ảnh hưởng đến cơ hội bổ nhiệm, luân chuyển công tác. Ở một số địa phương như Nghệ An, Quảng Ngãi, Thái Bình… từng tồn tại các quy định xử phạt hành chính từ 500.000 đến 2.000.000 đồng đối với trường hợp sinh con thứ 3 trái quy định.

Chính sách hạn chế sinh con thứ 3 từng góp phần kiểm soát hiệu quả tốc độ gia tăng dân số. Tuy nhiên, sau nhiều năm thực thi, các quy định này dần bộc lộ những bất cập. Trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số, việc điều chỉnh chính sách sinh con trở nên cấp thiết. Những quy định mới nhất về sinh con thứ 3 đang được xem xét để phù hợp hơn với thực tiễn hiện nay.

Sinh con thứ 3 từng bị coi là hành vi vi phạm quy định về dân số
Sinh con thứ 3 từng bị coi là hành vi vi phạm quy định về dân số

Thay đổi có tại quy định mới nhất về sinh con thứ 3

Hiện nay, chính sách sinh con thứ 3 tại Việt Nam đã có những bước chuyển rõ rệt, phản ánh sự điều chỉnh trong tư duy quản lý dân số. Một trong những căn cứ pháp lý quan trọng là Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số. Theo hướng dẫn từ ngày 20/3/2025, đảng viên sinh con thứ ba sẽ không còn bị xem xét kỷ luật như trước đây.

Bên cạnh đó, Luật Dân số (dự thảo) cũng đang được xây dựng và sửa đổi, nhằm thay thế những chế tài cũ.  Một số địa phương đã tiên phong trong việc thay đổi chính sách như bỏ quy định xử phạt sinh con thứ ba hoặc cho phép sinh con trong một số trường hợp đặc biệt, điển hình là tại Hà Tĩnh, Nghệ An, Bình Dương và TP.HCM. Những điểm mới đáng chú ý bao gồm: không còn áp dụng xử phạt hành chính một cách đồng loạt cho mọi đối tượng.

Từ 20/3/2025, đảng viên sinh con thứ ba sẽ không bị kỷ luật
Từ 20/3/2025, đảng viên sinh con thứ ba sẽ không bị kỷ luật

Những nhóm đối tượng vẫn cần cân nhắc khi sinh con thứ ba

Dù chính sách về sinh con thứ ba đã được nới lỏng nhưng một số nhóm đối tượng vẫn cần thận trọng trước khi quyết định. Những quy định đặc thù liên quan đến công việc, ngành nghề hoặc tiêu chí thi đua có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của họ.

Cán bộ, công chức tại một số địa phương vẫn bị ràng buộc

Dù Nghị quyết số 21-NQ/TW (2017) và Hướng dẫn 21-HD/BTCTW (2020) của Ban Tổ chức Trung ương đã nêu rõ “không xử lý kỷ luật đảng viên sinh con thứ ba” từ 20/3/2025. Nhưng trên thực tế, một số địa phương vẫn giữ lại quy định nội bộ đánh giá thi đua với cán bộ, viên chức. Ví dụ, theo Quy định nội bộ của UBND tỉnh Quảng Nam (ban hành năm 2023), cán bộ sinh con thứ ba không bị xử phạt hành chính nhưng sẽ bị trừ điểm thi đua cá nhân trong năm đó. Tại một số đơn vị thuộc TP. Hà Nội, việc sinh con ngoài kế hoạch cũng có thể ảnh hưởng đến tiêu chí xét nâng lương định kỳ.

Một số địa phương vẫn có quy định nội bộ đánh giá thi đua
Một số địa phương vẫn có quy định nội bộ đánh giá thi đua

Lực lượng vũ trang và ngành giáo dục

Trong Công an và Quân đội Nhân dân Việt Nam, các quy chế nội bộ liên quan đến kỷ luật, phong hàm và thi đua vẫn còn giữ nguyên quy định về quy mô gia đình. Cán bộ chiến sĩ sinh con thứ ba có thể bị xem xét trong đánh giá hằng năm hoặc hồ sơ nâng lương, chuyển ngạch. Ngành giáo dục cũng không ngoại lệ. Một số trường công lập tại các tỉnh miền Trung vẫn yêu cầu giáo viên khai báo tình trạng con cái khi xét danh hiệu Lao động tiên tiến hoặc đề bạt tổ trưởng chuyên môn.

Phụ nữ sinh con thứ ba ngoài hôn nhân

Luật hiện hành không cấm hay xử phạt phụ nữ sinh con thứ ba khi chưa kết hôn. Tuy nhiên, theo phản ánh của nhiều địa phương như TP.HCM, Cần Thơ, Bình Dương, trong quá trình làm thủ tục khai sinh hoặc xét hưởng trợ cấp xã hội cho trẻ, cán bộ tư pháp hộ tịch vẫn yêu cầu làm rõ tình trạng hôn nhân của người mẹ.

Ứng viên công chức, viên chức

Tại nhiều cơ quan Đảng, Nhà nước, việc khai báo nhân khẩu vẫn là phần bắt buộc trong hồ sơ sơ tuyển công chức hoặc xét vào Đảng. Mặc dù pháp luật không coi sinh con thứ ba là yếu tố loại trừ nhưng thực tế cho thấy đây có thể là điểm trừ trong đánh giá về việc chấp hành chủ trương, chính sách. Theo báo cáo tổng hợp của Bộ Nội vụ năm 2024, một số đơn vị hành chính sự nghiệp vẫn duy trì bảng  thi đua có nội dung liên quan đến quy mô gia đình.

Ứng viên công chức, viên chức cần cẩn trọng với quy định mới
Ứng viên công chức, viên chức cần cẩn trọng với quy định mới

Kết luận

Trong những năm gần đây, chính sách dân số đã có sự thay đổi theo hướng linh hoạt và thực tế hơn. Theo quy định mới nhất về sinh con thứ 3, cán bộ, đảng viên và công chức, việc sinh con thứ 3 sẽ không còn bị kỷ luật. Nếu bạn đang là người lao động trong khu vực công hoặc đảng viên và muốn hiểu rõ quyền – nghĩa vụ của mình khi sinh con thứ 3, hãy liên hệ ngay với Luật Đại Bàng. Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm của chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn tận tình. Đăng ký tư vấn hôn nhân gia đình ngay tại website.