Hàng Thừa Kế Theo Pháp Luật: Quy Định, Trường Hợp Áp Dụng

Trong thực tiễn, không phải lúc nào việc phân chia di sản thừa kế cũng dựa trên di chúc. Nếu người mất không để lại di chúc, di chúc bị tuyên vô hiệu, hoặc người thừa kế theo di chúc từ chối nhận di sản, thì việc chia thừa kế sẽ được thực hiện theo pháp luật. Lúc này, hàng thừa kế theo pháp luật trở thành căn cứ quan trọng để xác định ai là người được hưởng di sản và theo thứ tự như thế nào. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết quy định pháp luật, các trường hợp áp dụng và quy trình chia thừa kế theo pháp luật hiện nay.

Quy định hàng thừa kế theo pháp luật như thế nào?

Căn cứ Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, pháp luật quy định ba hàng thừa kế theo pháp luật.

  • Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm vợ, chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Đây là nhóm người có mối quan hệ huyết thống và hôn nhân trực tiếp, gần gũi nhất với người để lại di sản.
  • Hàng thừa kế thứ hai bao gồm ông bà nội ngoại, anh chị em ruột của người chết và cháu ruột mà người chết là ông bà. Nhóm này chỉ được hưởng khi hàng thứ nhất không còn ai đủ điều kiện nhận di sản.
  • Hàng thừa kế thứ ba bao gồm cụ nội, cụ ngoại; các bác, chú, cậu, cô, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác, chú, cậu, cô, dì; và chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Hiện nay có 3 hàng thừa kế theo pháp luật
Hiện nay có 3 hàng thừa kế theo pháp luật

Pháp luật cũng quy định rõ những người cùng hàng thừa kế sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau. Người thuộc hàng sau chỉ được thừa kế nếu hàng trước không còn do chết, không có quyền hưởng, bị truất quyền hoặc từ chối nhận di sản.

Các hàng thừa kế theo pháp luật có các trường hợp nào?

Thừa kế theo pháp luật áp dụng trong các trường hợp cụ thể sau đây:

  • Thứ nhất, khi người chết không để lại di chúc. Đây là tình huống phổ biến nhất trong đời sống. Trong trường hợp này, di sản sẽ được chia theo thứ tự hàng thừa kế do pháp luật quy định.
  • Thứ hai, khi di chúc bị vô hiệu toàn bộ hoặc một phần. Một di chúc có thể vô hiệu nếu vi phạm điều kiện về hình thức, người lập di chúc không minh mẫn, hoặc nội dung trái pháp luật, trái đạo đức xã hội. Phần di sản không được điều chỉnh bằng di chúc sẽ được chia theo pháp luật.
  • Thứ ba, khi người được chỉ định thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc, hoặc từ chối nhận di sản. Trong tình huống này, phần di sản liên quan sẽ được chuyển giao cho những người thừa kế theo pháp luật.
  • Thứ tư, khi những người thừa kế theo di chúc không có quyền hưởng di sản (ví dụ: cố ý xâm phạm tính mạng hay về sức khỏe của người để lại di sản). Trường hợp này, hàng thừa kế theo pháp luật sẽ được áp dụng để xác định người hưởng thừa kế.
Hàng thừa kế theo pháp luật đóng vai trò dự phòng
Hàng thừa kế theo pháp luật đóng vai trò dự phòng

Chia thừa kế theo pháp luật hiện nay theo quy trình ra sao?

Khi áp dụng thừa kế theo pháp luật, quy trình chia di sản thường trải qua các bước cơ bản sau:

  • Bước đầu tiên là xác định di sản thừa kế của người đã chết, bao gồm quyền sở hữu nhà đất, tài sản động sản, tiền gửi ngân hàng, cổ phần, quyền tài sản khác… Sau đó, phải tiến hành thanh toán các nghĩa vụ về tài sản như nợ, thuế, chi phí mai táng trước khi chia cho người thừa kế.
  • Tiếp đến, xác định hàng thừa kế căn cứ vào Điều 651. Xác định những ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai, hoặc thứ ba. Việc xác định phải chính xác, đầy đủ, có thể cần giấy tờ chứng minh quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng hợp pháp.
  • Sau khi xác định được hàng thừa kế, bước tiếp theo là tiến hành phân chia di sản và những người cùng hàng sẽ được chia đều phần di sản. Ví dụ, nếu một người chết để lại khối tài sản trị giá 3 tỷ đồng và có vợ cùng hai người con, thì cả ba người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, mỗi người sẽ nhận 1 tỷ đồng.
  • Trong quá trình chia di sản, nếu có tranh chấp hoặc không thỏa thuận được, các bên có thể tiến hành hòa giải tại cơ sở, tại văn phòng công chứng hoặc khởi kiện ra Tòa án. Tòa án sẽ căn cứ vào pháp luật để phân xử, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của những người thừa kế.
Lưu ý hàng thừa kế theo pháp luật là căn cứ quan trọng để xác định người thừa kế
Lưu ý hàng thừa kế theo pháp luật là căn cứ quan trọng để xác định người thừa kế

Hàng thừa kế theo pháp luật là căn cứ quan trọng để xác định người thừa kế khi không có di chúc hoặc di chúc không có hiệu lực. Quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 giúp đảm bảo công bằng, minh bạch và duy trì mối quan hệ huyết thống trong việc chia thừa kế. Hiểu rõ các hàng thừa kế và quy trình chia di sản sẽ giúp người dân chủ động bảo vệ quyền lợi, đồng thời giảm thiểu tranh chấp pháp lý.

Nếu bạn đang gặp khó khăn liên quan đến phân chia thừa kế theo pháp luật, hãy liên hệ Luật Đại Bàng để được tư vấn di chúc thừa kế và hỗ trợ nhanh chóng, chính xác.